Deze week is het ‘de week van het geld’. Wij kregen al vroeg met ‘het slijk der aarde’ te maken. Het begon met het wekelijkse ‘traktement’ en het jaarlijkse Nieuwjaarzingen. Daarna volgden het maandelijkse schoolsparen met een ‘spaorpotje’ en een spaarkaart van de Boerenleenbank, een ‘heitje voor een karweitje’ en ‘fleskes raopen’ tijdens de Acht van Chaam.

Door Berry van Oers

Wèreldtaol

Tommeke had een rijke oom die de hele wereld over vloog, maar geen enkele taal sprak behalve de Chaomse Taol. “Agge geld as slijk het hoefde gin vremde taolen te leren, want de taol van het geld verstaon ze òver d’n hèle wèreld”, zei Tommeke. “Geld is ommes ’n wèreldtaol”, had zijn oom gezegd. Jammer genoeg voor Tommeke was het geen suikeroom.

Talen

Geld kun je maar één keer uitgeven. Daarom besloten we eieren voor ons geld te kiezen en toch maar voor de zekerheid talen te gaan leren. “Want mee allenig de Chaomse Taol komde nie wijd”, zei de meester die al zijn hele leven in Chaam woonde. Het begon met Algemeen Beschaafd Nederlands en daarna Engels, Duits en Frans en het eindigde met Koine-Grieks, Hebreeuws en Kerklatijn.

Geldwolf

“Agge veur een dubbeltje geboren zet worde ommes nooit ’n kwartje”, zei Kiske uit ’t Schutakker altijd. Maar met dat gezeik over slijk moest je bij Jantje niet aankomen. Hij zag overal kansen. “Geld stienkt ommes nie”, zei hij. “Tis unnen echte geldwolf”, volgens Kiske. Dat zat in ‘den aord’ want bij ‘zullie’ thuis waren ze krenten en zaten ze op de centen. “Hij spaort spaorkaorten”, sneerde Kiske.

Gelukkig

“Geld maokt nie gelukkig”, zei pa als we om verhoging van ons traktement vroegen. “Get zet pas gelukkig agge iets het wa ge nie kunt kòpen”, zei hij altijd. Mensen die geld als slijk verdienden constateerden op den duur dat geld niet gelukkig maakt. Maar met dat gezeik over slijk moest je ook bij Willem niet aankomen. “Ge hort dikkels zeggen da geluk nie te kòòp is, mar geld doet wonderen en veural as ’t nen hòòp is”, vertelde hij. Willem had nooit tijd. “Tijd is geld”, riep hij altijd. “As tijd geld is, hoe èèrrem zedde dan agge gin tijd het”, vroeg pa dan.

‘Frèèt’

“Heden rijk, morgen slijk”, zei Fraaske. Daarom liet hij de keuken witten in het zwart. Det is ommes veul goeikòper”, legde Fraaske uit. “Geld mot rollen”, zei Mie tegen ‘heuren geldotomaot’ als ze weer eens een ‘kleeke’ wou kopen. “Het geld gruuit nie op munnen rug”, zei Fraaske dan. Maar als Mie van Fraaskes zuur verdiende geld een strak ‘jurkske’ en een schoentje ‘mee ’n hòòg hakske’ kocht was hij er toch wel ‘frèèt’ op.

Machientje

In 2002 werden de guldens vervangen door euro’s. Eén zo’n euro was ‘twee gulden en twintig cent’ waard. Dat was wel even wennen, maar omrekenmachientjes brachten uitkomst. Bijna iedereen had destijds zo’n handig machientje op zak. Huubke had er eentje die aan een sleutelhanger hing. “Veur niks van de baank gekrègen”, zei hij.

Stopcontact

Huubke begreep er niks van. Zijn wekelijkse menuutje van ‘zeventien en een halve gulden’ bleek na het verdwijnen van de gulden gewoon ‘zeventien en een halve euro’ te kosten. “Hajen we nog mar guldens”, klaagde Huubke dan telkens tegen de ober en haalde hem door het slijk. Op een keer had Huubke zijn omrekenmachientje vergeten. “Stikt oewen gulden mar in het stopcontact, dan krijde van eiges twee twintig”, zei de ober.